Οκτωβριανά

"Στις 8 Μαΐου 1921 υποβλήθηκε από μέρους των Κυπρίων υπόμνημα στον τότε Υπουργό των Αποικιών Τσώρτσιλ, με το οποίο ζητούσαν να γίνει δημοψήφισμα στο νησί και να ρυθμιστεί η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Το υπόμνημα και όλα τα άλλα ψηφίσματα που ακολούθησαν απορρίφτηκαν από τους Άγγλους. Μάλιστα στον εορτασμό της 25ης Μαρτίου η αγγλική διοίκηση δημιούργησε επεισόδια. Στο κυπριακό κοινοβούλιο οι καταψηφίσεις των κυπριακών αιτημάτων από τους Άγγλους και τους Τούρκους αντιπροσώπους εμπόδιζε πάντοτε την προώθηση της επιθυμητής λύσης του ζητήματος.

Τον Μάρτιο του 1922 ιδρύεται η «Εθνική Οργάνωση Κύπρου», που αποβλέπει στην ενοποίηση και στο συντονισμό των αγώνων του κυπριακού λαού.

Οι Άγγλοι προσπαθούν κι αυτοί πεισματικά να μειώσουν το εθνικό φρόνημα των Κυπρίων και να αλλοιώσουν την εθνική τους συνείδηση. Ο ανθέλληνας αρμοστής της νήσου Στήβενσον καταβάλλει κάθε προσπάθεια προς την κατεύθυνση αυτή. Βρίσκει συμπαραστάτη του και το συντηρητικό υπουργό των Αποικιών και αντί ανεξαρτησίας σφίγγει περισσότερο τα δεσμά των Κυπρίων. Την 1η Μαΐου 1925 στην πλατεία της Λευκωσίας ο διοικητής της πόλης διαβάζει τα βασιλικά διατάγματα με τα οποία η Κύπρος αντί να ενωθεί με την Ελλάδα, κηρυσσόταν αγγλική αποικία και η μέχρι τώρα αρμοστεία ονομαζόταν «κυβέρνηση».

Ο Αρχιεπίσκοπος και το Εθνικό Συμβούλιο Κύπρου κατέθεσαν αμέσως εντονότατες διαμαρτυρίες, δηλώνοντας για ακόμη μια φορά πως διακαής πόθος των Κυπρίων ήταν και θα είναι η ένωσή τους με την Ελλάδα. Αντίγραφα των διαμαρτυριών αυτών στάλθηκαν και στο αγγλικό κοινοβούλιο, το οποίο, φυσικά και όπως ήταν επόμενο, τα απέρριψε. Ο Άμερυ δήλωσε ωμά: «Οφείλετε σαφώς να εννοήσετε ότι, καθώς σας υπεδείχθη κατ’ επανάληψιν, το ζήτημα της ενώσεως έκλεισεν οριστικώς και δε δύναται να ανοιχθή εκ νέου».

Το Εθνικό Συμβούλιο και πάλι αντέδρασε στις αποφάσεις του Άμερυ και στις 28 Ιουνίου απάντησε: «…Θα θέλαμε να λάβετε σοβαρά υπόψη σας ότι το ζήτημα της εθνικής αποκατάστασης ενός δούλου λαού δεν τερματίζεται μονομερώς με αρνητικές δηλώσεις των κρατούντων, οι οποίες όσο περισσότερο κατηγορηματικές είναι, τόσο πιο πολύ προκαλούν τη δυσφορία και εξεγείρουν την εθνική συνείδηση του αδικούμενου λαού». Παρά ταύτα όμως οι αρμοδιότητες και οι δικαιοδοσίες του άγγλου αρμοστή ενισχύονται. Διοικητικές και νομοθετικές εξουσίες συγκεντρώνονται στα χέρια του και η αγγλική παρασκηνιακή προσπάθεια για τη διάσπαση της ενότητας του κυπριακού λαού γίνεται πιο έντονη. Οι Κύπριοι όμως δεν κάμπτονται, επιμένουν στους ασταμάτητους αγώνες τους και καταφέρνουν να απομακρυνθεί από τον τόπο τους ο σκληρός και ισχυρογνώμων Στήβενσον, αντικαθιστούμενος από τον σερ Ρόναλντ Στορρς.

Τους φόρους που δικαιούνταν να εισπράττουν οι Τούρκοι συνεχίζουν τώρα να τους συγκεντρώνουν οι Άγγλοι, οι οποίοι, βάσει των αγγλοτουρκικών συνθηκών, υποχρεούνταν να τους αποστέλνουν στα ταμεία του σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη.

Οι Άγγλοι όμως τους φόρους αυτούς που ανέρχονται σε 100 περίπου χιλιάδες λίρες τον χρόνο, δεν τους αποστέλνουν άλλο στο σουλτάνο, αλλά τους κρατούν οι ίδιοι, «για να μειώσουν τις τουρκικές οφειλές προς το αγγλικό θησαυροφυλάκιο».

Στις εκδηλώσεις που οργάνωσαν οι Άγγλοι το 1928 για τον εορτασμό της συμπλήρωσης 50ετίας από την έναρξη της αγγλικής κατοχής στο νησί, οι Κύπριοι βουλευτές, η Ιερά Σύνοδος και ο δήμαρχος Λευκωσίας υπέγραψαν στις 6 Μαρτίου προκήρυξη διαμαρτυρίας για τη συνεχιζόμενη αγγλική κατοχή, στην οποία υπογράμμιζαν για άλλη μια φορά την ως τώρα πολύπλευρα και πολύτροπα εκδηλωθείσα πάνδημη επιθυμία του κυπριακού λαού για ανεξαρτησία και ένωση με την Ελλάδα. Σύσσωμος δε ο κυπριακός λαός απέσχε των εορταστικών αυτών εκδηλώσεων των Άγγλων.

Τον ίδιο όμως χρόνο ο Ελευθέριος Βενιζέλος αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να δηλώσει στη Ρώμη πως: «Ύστερα από τη συνθήκη της Λωζάνης δεν υπάρχει πια κυπριακό ζήτημα ανάμεσα Ελλάδας και Αγγλίας, αλλά ανάμεσα κυπριακού λαού και Αγγλίας». Παρά την αισθητή υποχώρηση του Βενιζέλου φαίνεται καθαρά στη δήλωσή του ότι οπωσδήποτε υπάρχει «κυπριακό ζήτημα». Απλώς το κέντρο βάρους του μετατίθεται προς το παρόν α’ άλλο σημείο.

Στις 20 Φεβρουαρίου 1930 ο υπουργός των Αποικιών Σχιλς επισκέπτεται την Κύπρο και δηλώνει για άλλη μια φορά ξεκάθαρα: «Δεν υπάρχει ζήτημα ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα».

Ο Κυπριακός λαός αγανακτεί. Οι Άγγλοι προχωρούν περισσότερο. Ο μέγας αρμοστής Στορρς στην επίσημη έκθεσή του προς το Υπουργείο Αποικιών το 1931 δήλωνε: «Ο μόνος τρόπος, για να παραλύσουμε το εδώ ενωτικό κίνημα, είναι να άρουμε τελειωτικά και τη σκιά της ένωσης από τον ορίζοντα της Κύπρου».

Οι Κύπριοι, μαθαίνοντας τις απόψεις του Στορρς και αγανακτισμένοι από τις νέες φορολογικές επιβαρύνσεις, εξανίστανται. Η αγανάκτησή τους αποκορυφώνεται και διοργανώνουν μεγάλο συλλαλητήριο στην Αμμόχωστο τον Αύγουστο του 1931, για αποδοκιμασία του υπουργού Στορρς. Μυριάδες στόματα βροντοφωνάζουν: «Κάτω οι Άγγλοι». Τα συνθήματα «Ζήτω η Ένωση» και «Ζήτω η Ελευθερία» δονούν τους αιθέρες της Μεγαλονήσου.

Θερμοί πατριώτες περιτρέχουν τις πόλεις και τα χωριά, εκφωνούν πατριωτικούς λόγους και εμψυχώνουν τον λαό. Η αναζωπύρωση του φιλελεύθερου φρονήματος παίρνει τεράστιες διαστάσεις. Στις εκκλησίες ψέλνονται δεήσεις. Οι συζητήσεις είναι παντού έντονες. Η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη. Την εποχή αυτή συζητιέται ο προϋπολογισμός του νησιού στη βουλή. Η ελληνική πλειονότητα όμως καταψηφίζεται από τις ενωμένες ψήφους των τούρκων και των άγγλων διορισμένων βουλευτών. Οι Κύπριοι μποϋκοτάρουν τα αγγλικά προϊόντα και αρνούνται να πληρώσουν φόρους.

Στις 21 Οκτωβρίου 1931 τρεις ελληνοκύπριοι βουλευτές μιλούν στο συγκεντρωμένο μπροστά στο κυβερνείο της Λευκωσίας πλήθος, το οποίο διαμαρτύρεται κατά των άγγλων και ζητά τον κυβερνήτη να βγει στον εξώστη και να απαντήσει στο πλήθος. Όλα προμηνύουν θύελλα. Η οργή του λαού ξεσπά. Οι πρώτες πέτρες ρίχνονται κατά του κυβερνείου και πολλά τζάμια θρυμματίζονται. Ο αγανακτισμένος λαός ορμά στο κτίριο και του βάζει φωτιά. Ο άγγλος κυβερνήτης και οι ακόλουθοί του κατορθώνουν να ξεφύγουν κρυφά. Το κυβερνείο καίγεται. Η επανάσταση ξεσπά. Οι καμπάνες κτυπούν. Η γαλανόλευκη κυματίζει παντού.

Η χαρά των Κυπρίων δεν κράτησε όμως πολύ. Την άλλη κιόλας μέρα καταφθάνει αποικιακός στρατός και καταπνίγει την επανάσταση. Οι σκλάβοι χτυπούν τους σκλάβους. Οι δούλοι τους υπόδουλους. Τρεις χιλιάδες φυλακίζονται. Οι ποινές που τους επιβάλλονται είναι βαριές. Φθάνουν μέχρι και τα δέκα χρόνια κάθειρξης. Οι επίσκοποι, που θεωρούνται υπεύθυνοι για την εξέγερση, εξορίζονται. Κάθε τι που θυμίζει στους Κύπριους Ελλάδα απαγορεύεται.

Παρ’ ότι όμως η πρώτη δυναμική φάση της πάλης για τη λευτεριά των Κυπρίων χάθηκε, εντούτοις η 21 Οκτωβρίου 1931 θα μείνει στην ιστορία σαν μέρα έναρξης των δυναμικών αγώνων για την ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα, που δεν θα σταματήσουν ποτέ, πριν ολοκληρωθεί ο πάνδημος πόθος των πολυδοκιμασμένων αδελφών μας.

Η Ανόρθωση δεν μπορούσε βέβαια να λείπει από ένα τόσο σημαντικό γεγονός. Τα μέλη του συλλόγου φώναξαν παρών σε ακόμα μια εθνική μάχη . Οι Άγγλοι ενοχλούνται. Και στις 11 Φεβρουαρίου 1932, με εντολή του Διοικητή Αμμοχώστου το σωματείο «Ανόρθωσις» κλείνει τις πόρτες του. Έντονες οι αντιδράσεις. Κάτω από τις πιέσεις του Διοικητικού Συμβουλίου και τις διαμαρτυρίες των μελών του σωματείου, επιτυγχάνεται η επαναλειτουργία του. Η Ανόρθωση όμως, είναι ήδη μια ενοχλητική παρουσία για τους αποικιοκράτες. Και θα φροντίσουν αρκετές φορές στην συνέχεια, να δείξουν πόσο τους ενοχλούσε.

Η διαταγή για το κλείσιμο του σωματείου.